Opis: PAX, 1988, stron 332, stan db (przybrudzona okładka) ISBN 83-211-0833-4 W Otwartości bytu., w serii Wykładów im. Gifforda 1970—1971, Mascall po okresie zajmowania się problemami dogmatyki powraca do rozważań w zakresie teologii naturalnej. Dokonuje krytycznego przeglądu współczesnych ontologicznych i kosmologicznych argumentów przytaczanych na rzecz teizmu. Szczegółowo analizowane są zwłaszcza prace tomistów reprezentujących szkołę transcendentalną: Mare-chala, Rahnera, Coretha i Lonerga-na. W ocenie ostatnich prac Dewar-ta występuje zdecydowanie w obronie metafizyki i prawdy obiektywnej. Autor, zwłaszcza w rozdziałach „Bóg i logika" i „Bóg i czas", omawia także poglądy wielu innych europejskich i amerykańskich myślicieli, niezmiennie i konsekwentnie prezentując i uzasadniając swoją polemiczną postawę wobec pozytywistycznej tendencji filozofii anglosaskiej. SPIS RZECZY Przedmowa Rozdział I — Wprowadzenie Religia naturalna i objawiona; poglądy na ich naturę i wzajemne relacje. Ograniczenie zakresu wykładów do „metafizycznych" ujęć teologii naturalnej. Ilustracje zaczerpnięte z dwóch opublikowanych ostatnio prac: Absolute Value I. Trethowana oraz Faith and Reflection H. Dumery'ego. Szczegółowy plan wykładów. Rozdział II — Teologia i język Problemy dotyczące natury i funkcji języka w ogólności. Dyskutowanie tych problemów zakłada użycie języka. Relacja języka do kontekstu społecznego i kulturowego. Relacja języka do tego. co opisywane. Język narzędziem stosowanym przez byty rozumne do wyjaśniania i przekazywania myśli. Szczegółowe problemy języka teologicznego. Ich uzasadnienie. Różne definicje słowa „Bóg"; potrzeba spójności w tej kwestii. Rozdział III — Bóg i logika Najnowsze odrodzenie zainteresowań argumentem onto-logicznym, głównie w postaci Anzelmiańskiej. Różne szkoły interpretacji: K. Barth, A. Hayen, A. Stolz, E. Gil-son, A. C. McGill. „Filozofia refleksyjna": H. Blondel, J. Paliard, L. Lavel, F. Alquie, A. Forest. Obrona argumentu przez N. Malcolma i C. Hartshorne'a. Krytyki ze strony J. Hicka, D. A. Pailina i W. Norris Clarke'a. J. N. Findlaya „ontologiczny argument obalający" istnienie Boga. Hartshorne'a reinterpretacja Anzelma. Wnioski A. Plantingi. Znaczenie ujęcia ontologicznego. Rozdział IV — Tomizm transcendentalny (I) Ujęcie ksmologiczne. Parę typowych przykładów: F. R. Tennant, W. Tempie. Najnowsze oceny św. Tomasza: A. Kenny, V. Preller. Zarys historii argumentu kosmologicznego. Krytyka Kanta. Potwierdzenie i obrona argumentu przez Marechala w kontekście krytyki Kanta: „tomizm transcendentalny". K. Rahner, dzisiejszy przedstawiciel tej szkoły, pozostaje pod wpływem egzysten-cjalizmu Heideggera; omówienie jego pracy Spirit in the World. Rozdział V — Tomizm transcendentalny (II) E. Coreth, jego zgodność i niezgodność z Rahnerem; omówienie i krytyka jego stanowiska zawartego w książce Metaphyhics. B. Lonergan: tomizm transcendentalny w kontekście nieegzystencjalistycznym. Metafizyka Lo-nergana przedstawiona w Insight; jej znaczenie. Rozdział VI — Argumenty na rzecz realizmu Czy jest możliwy realizm krytyczny?: J. Maritain i E. Gilson. Odrzucenie przez Gilsona idealizmu pod postacią sensualizmu. Nasze postrzeganie bytu poza-umysłowego: wrażenie zmysłowe i akt intelektualny, objectum quo i objectum quod. Punkt wyjścia argumentu kosmologicznego: byt pozaumysłowy czy umysł człowieka? Parę uwag na temat fenomenologii. Rozdział VII — Stworzenie i Stwórca Byt pozaumysłowy podstawą argumentacji teistycznej. Parę uwag na temat A. M. Farrera i H. P. Owena. Dwie cechy bytu pozaumysłowego: realność i przygodność. Przejście od bytu przygodnego do koniecznego nie stanowi zasadniczo argumentu, lecz jest kontuicją, dającą się uzasadnić za pomocą argumentu. Transcendentny samoistniejący byt objawia się jako byt obdarzony myślą, wolą i mocą, słusznie przeto nazywa się go bytem osobowym. Rozdział VIII — Byt i prawda Obrona metafizyki realistycznej i przyjęcia obiektywnej doktryny prawdy. Zakwestionowanie tej doktryny w różnych kręgach, w szczególności przez L. Dewarta. Krytyczne omówienie samodestruktywnych prac Dewarta: The Future of Belief oraz The Foundations of Belief. Parę uwag na temat fałszywego i prawdziwego „antro-pocentryzmu". Rozdział IX — Otwartość bytu Czy człowiek z natury zdolny jest do przyjęcia nadprzy-rodzoności i łaski? Badanie realności i przygodności bycie skończonym oraz obrona „otwartości" bytu skończonego. Implikacje tego na poziomie ludzkim: otwartość człowieka na Boga. Odrzucanie pojęcia nadprzyrodzoności i jego związek z „ekstrynsecystycznym" poglądem na relację człowieka do Boga oraz z tradycyjnymi dyskusjami. Otwartość natury ludzkiej na Boga a możliwość laski, objawienia i wcielenia. Rozdział X — Bóg i czas Dwa różne pytania: 1) Czy Bóg jest pozaczasowy? 2) Czy Bóg jest niezmienny? Najnowsze twierdzenia o Bogu podlegającym zmianie wywodzą się z metafizyki im-manentystycznej: A. N. Whitehead, C. Hartshorne, „teologia procesu". Obrona niezmienności i nieczasowości Boga oraz odpowiedź na zarzuty. Uwagi końcowe na temat relacji skończoności do nieskończoności. Apendyks I — Teizm empiryczny profesora Boyce Gibsona Znaczenie tego ujęcia. Boyce Gibsona przedstawienie „nieszczęść empiryzmu". Możliwość teologii empirycznej. „Przedłużenie" Boga na świat a nasze ujęcia „brzegów". Porządek i twórczość jako cechy świata, ujawniające się szczególnie w wartościach rozumianych jako „brzegi", a jeszcze pełniej w wartościach moralnych. Przegląd i ocena tradycyjnych ujęć teizmu. Analiza „wiary": „wiara że" i „wiara w", ich znaczenie dla odrzucenia twierdzeń przeciwnych. Problem zła. Wiara i praktyka: „weryfikacja" wiary. Powrót do metafizyki. Bóg i czas. Bóg i wcielenie. Streszczenie i krytyka argumentu Boyce Gibsona. Apendyks II — Socjologiczne ujęcie teizmu Książka Peter L. Bergera A Rumour of Angels; jej znaczenie jako głosu socjologa. Zakwestionowanie „rze-'komego zerwania z nadprzyrodzonością". Miejsce grup religijnych w społeczeństwie zsekularyzowanym: stojące przed nimi wybory; prawdopodobieństwo kompromisu. „Relatywizowanie tych, co dokonują relatywizacji." Krytyka współczesnych postaw religijnych. „Znaki transcendencji" jako „prototypiczne gesty ludzkie". Pięć argumentów: z „porządku", „zabawy", „nadziei", „potępienia" i „humoru" — jako rzekome poparcie teizmu liberalnego protestanta. Krytyka i ocena argumentu Bergera. Apendyks III — Łaska i natura na Wschodzie i Zachodzie Spór między katolikami i protestantami oraz między prawosławiem wschodnim a katolicyzmem zachodnim wiąże się z podstawowymi pytaniami dotyczącymi relacji między Bogiem a człowiekiem. Omówienie dwóch doniosłych dyskusji. (1) Konferencja w Chevetogne w 1953 roku z udziałem katolików, prawosławnych i kalwinistów, scharakteryzowanych odpowiednio pojęciami „łaski stworzonej", „przebóstwienia" i „łaski zewnętrznej". Prawosławne „przebóstwienie" a doktryna energii Bożych. Znaczenie św. Grzegorza Palamasa. Palamizm i tomizm nie są względem siebie doktrynami opozycyjnymi jak się powszechnie mniema. Ekumeniczne znaczenie pałamizmu. Rozwój pojęcia „łaski stworzonej". Łaska jako habitus. Bonawentura: Habere est haberi. Luter a nominalizm. Usprawiedliwienie i uświęcenie. Trynitarna natura łaski. Systematyzacja filozoficzna. Możliwość syntezy: problemy wielkiej wagi. (2) Karl Rahner. Potentia aboedientialis natury względem łaski: ponowne omówienie doktryny scholastycznej. Ła
|