Opis: A RELEVANCE FRAMEWORK FOR CONSTRAINTS ON CINEMA SUBTITLING OGRANICZENIA W PROCESIE PRODUKCJI NAPISÓW KINOWYCH W UJĘCIU TEORII RELEWANCJI WUŁ 2004, str. 186, okładka miekka . Stan db +(podniszczona lekko okładka), nakład 100 egz!! ISBN 83-7171-814-4 Jezyk publikacji angielski Jednym z powodów, dla których pojęcie przekładu, przynajmniej w opinii wielu teoretyków, nie doczekało się jeszcze zadowalającej definicji jest jego niehomogeniczność. Czym innym bowiem jest przekład literacki, a czym innym przekład słowa żywego. Co więcej, pojęcie to nadal ewoluuje; powstają nowe podgatunki, np. tłumaczenie dla potrzeb filmu i telewizji, tzw. tłumaczenie audiowizualne, obejmujące dubbing, napisy pod filmem i voice-over, popularne w polskiej telewizji nakładanie głosu lektora na dźwięk oryginalny. Tłumaczenie audiowizualne, jako stosunkowo nowy rodzaj przekładu, cieszy się obecnie pewnym zainteresowaniem przekładoznawców, ale liczbę publikacji z tej dziedziny, szczególnie na gruncie rodzimym, należy nadal uznać za niewystarczającą. Autor niniejszej pracy wychodzi z założenia, że mimo widocznych różnic i większego stopnia komplikacji semiotycznej przekład audiowizualny jest odmianą przekładu jako takiego, a nie odrębną dziedziną. W konsekwencji w procesie przekładu audiowizualnego, podobnie jak w przypadku każdego innego rodzaju przekładu, fundamentalną rolę odgrywają ograniczenia (constraints), w szczególności normy i konwencje (Toury, Hermans, Chester-man i in.). Można również argumentować, że skoro założenia Teorii Relewancji (Sperber i Wilson) stosują się do przekładu w ogólnym znaczeniu tego słowa (Gutt), powinny one mieć również zastosowanie do przekładu audiowizualnego. Rozdział pierwszy pracy dotyczy ogólnej problematyki przekładu. Dyskusja , wstępna (teoria i typologia tłumaczenia, tłumaczenie a adaptacja) prowadzi do wykazania, że proces tworzenia napisów jest w swej istocie działalnością przekładową (patrz powyżej). W rozdziale tym poczynione są również liczne nawiązania do fundamentalnych pojęć z dziedziny pragmatyki językowej, takich jak akty mowy czy teoria Grice'a. W rozdziale drugim autor koncentruje się na współczesnej kognitywnej teorii komunikacji językowej Sperber'a i Wilson, znanej jako Teoria Relewancji. Omówione jest również zastosowanie teorii do przekładu (Gutt). Kolejny, trzeci rozdział stanowi teoretyczne ujęcie ograniczeń w przekładzie. Istotnym elementem tej części pracy jest postrzeganie pojęcia relewancji właśnie jako ograniczenia mającego niebagatelny wpływ na decyzje ' podejmowane w procesie przekładu. W konsekwencji przedstawiony jest trzyczęściowy model czynników wpływających na proces tworzenia napisów do filmów. Po pierwsze, istnieją normy mające charakter techniczny, sprowadzające się do ograniczeń ilościowych przekazywanej informacji. Mają one związek ze zdolnością mózgu ludzkiego do przyswajania i przetwarzania bodźców i jako takie nie są przedmiotem głębszej analizy, choć ich wpływ na proces przekładu audiowizualnego jest niewątpliwy. Po drugie, skoro argumentujemy, że tworzenie napisów jest rodzajem przekładu, proces ten warunkowany jest przez normy i konwencje (patrz wyżej). Po trzecie, relewancja jest postrzegana jako metaograniczenie, warunkujące wszelkie działania tłumacza audiowizualnego niejako niezależnie od pozostałych dwóch czynników. W rozdziale czwartym autor porusza problematykę oceny jakości napisów jako produktu. Omawia specyfikę tego rodzaju tłumaczenia, jego wymiar semiotyczny i próbuje wyodrębnić kryteria oceny jakościowej. W rozdziale piątym mówi się o ograniczeniach wpływających na proces tworzenia napisów, ze szczególnym uwzględnieniem problemów wynikających ze złożoności semiotycznej tego rodzaju przekładu, ograniczeń kulturowych i oczekiwań odbiorców tekstu docelowego. Kolejny rozdział dotyczy technik przekładowych (translation procedures). jako usystematyzowanych typów rozwiązań stosowanych przez tłumaczy. Mowa jest zarówno o technikach typowych dla przekładu pisemnego, jak i tych stosowanych w procesie tworzenia napisów. Autor proponuje własną klasyfikację technik przekładowych, po części specyficzną dla pary języków, których dotyczy korpus (polski i angielski), ale w dużej mierze uniwersalną i dającą się zastosować w większości przypadków napisów kinowych niezależnie od języka. Procedury te są w ostatnim rozdziale szczegółowo przedstawione na podstawie polskich napisów kinowych do filmu Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia w przekładzie Elżbiety Gałązki-Salamon. Film jest dziełem na tyle złożonym, że autor wychodzi z założenia, iż jego analiza wystarcza do przedstawienia umownej klasyfikacji procedur tłumaczeniowych. Jednakże taka klasyfikacja nie jest jedynym celem pracy. Autor stara się również udowodnić, że działania tłumacza audiowizualnego (poniekąd niezależnie od prezentowanych procedur) warunkuje zjawisko relewancji, co stanowi swoistą metaprocedurę przekładową.
|